واژه نامه توصیفی تاتر




برگردان و تالیف: اصغر نصرتی (چهره)

نگاهی مختصر به تاتر کارگری در آلمان و ایران


مقدمه

 پیش از آنکه واژه ی «تاتر کارگری» را معنا، توصیف و تفسیرکنم، لازم به توضیح چند نکته هستم: تاتر کارگری در هر معنا و شکلی که در نظر بگیرم، پدیده ای است سخت سیاسی و از همین رو با احزاب و جنبش های اجتماعی و کارگری هر کشور در پیوندی انکار ناپذیر. 

در میان جریانهای سیاسی، احزاب کمونیست بیش از همه احساس وظیفه و حساسیت نسبت به این مقوله داشته اند و به همین خاطر حمایت و تقویت و حتی ایجاد این نوع تاتر را سبب شده اند. اگر چه گاهی هم احزاب سوسیال دموکرات در کوتاه مدت کارهایی کرده اند، و آنهم بعض در رقابت با حزب کمونیست آن کشور، اما به محض اینکه حزب کمونیست غیر قانونی یا دچار سستی شده اند، احزاب سوسیال دموکرات نیز یا دیگر رقبتی به ادامه ی کار نشان نداده اند و یا اینکه مسیر محتوایی این تاتر را تغییر داده اند. از همین رو توضیح و معنا بخشی تاتر کارگری، آنهم در گذشته ی تاریخی خود، به نوعی  به سرنوشت احزاب کمونیست آن کشورها وابسته بوده و همین هم شاید از نقطه ضعف های آن بوده باشد!

تاتر كارگري در نیمه ی دوم قرن نوزدهم به عنوان شكل ويژه اي از هنر نمایش، از درون تاتر آماتور/ غيرحرفه اي در اروپا و امريكا، در ارتباط با احزاب، جريان و کلوب هاي كارگري سربرآورد. هدف از شکل بخشی این نوع تاتر بر دو پایه استوار بود:

از یک سوی قصد جبران کمبودهای دانش کارگران بر حق و حقوق خود و در این راستا آشنایی با سنت و اندیشه های انقلابی و مبارزاتی بود و از دیگر سو هدف این بود که ضمن آشنا کردن کارگران با هنر تاتر، ایجاد تاتر مستقلی که توسط خود آنها شکل گرفته و برای خود آنها نیز تولید هنری کند، برپا شود. 


| (نظر دهيد)
واژه‌ي مرکب «ارسطويي-غير ارسطويي»[1] براي نخستين‌بار توسط برتولت برشت به كار رفت. اين واژه به منظور متمايز ساختن تآتر روايی (حماسي) وي از شكل متداول درام-ارسطويي- به كار گرفته شد!

اما از آنجا كه برشت در اين كار كمتر به اصل تئوري ارسطو در تعريف درام، بلكه بيشتر به برداشت متاخرين از تئوري ارسطو توجه كرده‌بود! اين برداشت به شكلي بسته و محدود از درام، به ويژه درام ناتوراليستي قرن 19، متكي بود.

برشت با توجه به اين نوع برداشت از تئوري درامِ ارسطو، تآتر روايی (حماسي) خود را تعريف مي‌كند. وي مي‌خواست در اين تقابل_ ميان تآتر ارسطويي و غير ارسطويي- درامي غيرمتافيزيكي و ماترياليستي، يعني غير ارسطويي، ارائه دهد. تآتري كه در آن تماشاگر را بتوان فعال و منتفد ساخت.

------------------

1- Aristotelisch / nichtaristotelisch
| (نظر دهيد)
تآتر آماتور[1] انواع تآتري را در برمي‌گيرد كه هنرپيشگي شغل اصلي بازيگران آن نباشد. يعني بازيگران از راه هنرپيشگي معاش خود را تآمين نكنند.

اين نوع تآتر در  «تآتر عاشقانه»‌‌ي اشراف ريشه دارد. در قرن 19 ميلادي در تركيب جمعيت جامعه نياز مردم به تفريح و سرگرمي افزايش مي‌يابد. به همين خاطر شماري، به ويژه در شهرها، گروهاي تآتري، تشكيل دادند تا در اوقات فراغت ِ خود بدان مشغول باشند.

تا قرن 20 ميلادي تآتر آماتور در خدمت امور اجتماعي بود. در آنها قبل از همه آثار خنده‌دار اجرا ميِ‌شد و معمولا اين برنامه‌ها به طور مشترك توسط انجمن‌هاي تآتر و رقص انجام مي‌گرفت.

چون اين انجمن‌ها به ندرت خود سالني در اختيار داشتند، برنامه‌ها در سالن بزرگ‌ِِ رستوران‌ها برپا ميِ‌شد.

برخلاف «تآتر مبتدي» سرپرست گروه‌هاي تآتر آماتور به هيچ‌وجه در پي معيارهاي آموزشي و هنري نبود. وي سعي داشت تا از سنت‌ تآتر مردمي و دهقاني بهره گيرد. تآتري كه به مرور زمان عاطفي و مردمی شده‌بود. اين نوع تآتر آماتور تا امروز نيز به عمر خود ادامه مي‌دهد.

امروزه در مجموعه‌ي تآتر آماتور همچنين تآتر مدارس، تآتر پداگوژيک، تآتر بازنشستگان و غيره جاي دارند كه هريك در تداوم كار خويش به نحوي به تآتر حرفه‌اي سمت‌وسو مي‌گيرند. يا به عنوان «تآتر گروه ويژه اجتماعي» ارتقاع مي‌يابند. زيرا اينها توانسته‌اند به مرور علائق و نيازهاي ويژه گروه‌هايي چون بازنشستگان، زندانيان، بيكاران و امثالهم را عينيت و وضوح ‌بخشند.

اتحاديه تآتر آماتور آلمان (BDAT)  توانسته تاكنون 1200 گروه آماتور را به ثبت برساند. همچنين اتحاديه مجله‌اي با عنوان «بازي و صحنه» به طور ماهانه انتشار مي‌دهد. ارائه دوره‌هاي آموزشي براي بازيگران، سرپرست گروه‌ها، برنامه‌گزاران، همكاران فني و ايجاد تماس‌هاي بين‌المللي گروه‌هاي تآتري آماتور و واسطه شدن در انعقاد قراردادهاي انتشاراتي آثار نمايشي از جمله فعاليت‌هاي اين مركز است.

[1]  Amateurtheater
| (نظر دهيد)

آرشيو